سوال – کیست تخمدان چیست ؟ میزان شیوع آن چقدر است و در چه سنینی بیشتر دیده می شود ؟
پاسخ – کیست های تخمدان توده های خوش خیم تخمدان هستند و تقریباً هشتاد تا هشتادوپنج درصد آنها در سنین باروری خانم ها مشاهده می شود یعنی بین بیست سالگی تا چهل و دوسالگی و کمتر از چهل و پنج سالگی است . اینها ممکن است هورمون ترشح کنند که باعث اختلالات در سیکل های ماهیانه می شوند . چون یک هورمونی به اسم استروژن ترشح می کنند . و ممکن است هورمون ترشح نکنند و باعث علائمی مانند درد ، بزرگ شدن شکم بشوند و یا مریض احساس فشار کند . به هرجهت هرنوع کیست تخمدان به ارزیابی احتیاج دارد . با اینکه ما باز هم می گوییم اکثریت اینها در خانم های جوان خوش خیم هستند . من اینجا یک توضیحی بدهم چون اکثراٌ مادرهایی به ما مراجعه می کنند و نگران هستند که دختر ما مبتلا به کیست است . اولاً در خانم های جوان ودخترخانم ها اینها کیست هایی است که هورمون ترشح می کند . علت آن نیز اختلال در سیستم تخمک گذاری خانم ها است . اینها ندرتاً ممکن است سایز بالای هشت یا ده سانت پیدا کند . اکثراً با علائمی مانند خونریزی های غیر طبیعی و عدم سیکل ماهیانه مراجعه می کنند . با یک سونوگرافی می توان کیست را نشان داد . جالب است که بدانید اکثریت این کیست ها بدون درمان در عرض چهار تا هشت هفته از بین می روند که به آن درمان انتظارانه می گوییم . فقط باید مراقب باشند . یک دارویی که خیلی موفقیت آمیز است استفاده از قرص های ضد بارداری است . که ما وقتی این دارو را تجویز می کنیم نگران می شوند که مبادا این کیست باعث ایجاد عوارضی مانند ناباروری در دختر خانم ها شود . اصلاً نباید نگران باشند ، این قرص ها به دلایلی که توجیح آن از لحاظ علمی درست است باعث مهار هورمون های تخمدان می شود و این کیست را از بین می برد . بعضی از این کیست ها ممکن است جدار نازکی داشته باشد با یک حرکت ناگهانی و یا حتی بدون حرکت پاره می شود و داخل شکم می ریزد . گاهی دردهای خیلی شدیدی ایجاد می کند . الان در کشورهای غربی آماری که می دهند هر ساله تعداد بسیار زیادی از خانم ها فقط به دلیل پاره شدن این کیست های خوش خیم در بیمارستان بستری می شوند . چون این درد خیلی شدید است وعلت آن نیز این است که این مایع کیست وارد حفره ی شکم می شود و باعث تحریک قسمتهایی از شکم می شود . این درد اکثراً به شانه کشیده می شود و همراه با تهوع و استفراغ است . خیلی اوقات ممکن است ما آن را با آپاندیسیت اشتباه کنیم. یک آزمایش خون ، معاینه ی دقیق شکم و سونوگرافی می تواند به ما کمک کند . چون یک سونوگرافی دقیق که انجام می دهیم مایع کیست را که داخل شکم ریخته به ما نشان می دهد و این یک وجه افتراق خوبی است با خانم هایی که مبتلا به آپاندیس شده اند . یک نوع دیگر از این کیست ها که هورمون ترشح می کند در خلال بارداری اتفاق می افتد . این هم ما خیلی از خانم های بارداری را در ماه های اول می بینیم که نگران هستند و با انجام سونوگرافی می گویند که تخمدان ما مبتلا به کیست شده است . اولاً به عللی هورمون حاملگی که از جفت ترشح می شود یک وجه اشتراکی با یکی از هورمون های تخمدان دارد . پس هورمون حاملگی می تواند باعث ایجاد کیست های تخمدان شود . همانطور که گفتم اینها خوش خیم هستند و با فرصتی که ما می دهیم از بین می روند . در بعضی از حاملگی ها ما بیشتر این کیست ها را می بینیم مثلاً خانم هایی که چند قلو دارند . چون در چند قلویی دو یا سه جفت است پس هورمون جفت زیاد است و ریسک آن نیز بیشتر است . در خانم هایی که حاملگی های مولار دارند و یا به اصطلاح عوام به آن بچه خوره می گویند ، جفت به طور غیر طبیعی رشد می کند . در خانم هایی که دیابتیک هستند و باردار شده اند . در خانم هایی که با استفاده از هورمون های تحریک تخمک گذاری باردار شده اند . مثلاً ناباروری داشته اند و ما به آنها هورمون داده ایم و باداری شده اند . در این افراد ریسک این کیست ها در بارداری بیشتر است . در این جور مواقع ما فقط به مریض درمان انتظارانه را تجویز می کنیم . توقع داریم وقتی سطح هورمون های جفت به یک حد متعادلی رسید خودبخود سایز این کیست ها کوچک شود و متوقف گردد .
سوال – علل ایجاد کیست های تخمدان چیست ؟
پاسخ – این کیست هایی که اشاره کردم همانطور که گفتم بر اثر اختلالات تخمک گذاری است . جالب است که بدانید چون خیلی مشکل خانم های جوان است ، یک سری از این کیست ها به اسم تخمدان های پلی کیستیک است . یعنی بعضی از تخمدان ها مستعد به ایجاد کیست هستند . اینها اکثراً خانم هایی هستند که وزن زیاد دارند . علائم افزایش هورمون مردانه دارند . مانند افزایش رویش موهای صورت و بدن ، جوش های چرکی دارند و خود این هورمون مردانه ی بالا در تخمدان باعث می شود که این خانم نتواند مانند یک خانم طبیعی تخمک گذاری داشته باشد . اکثراً خانم هایی هستند که مراجعه می کنند به این علت که سیکل های ماهیانه ندارند و یا فقط با دارو دارند . سونوگرافی در اینها یک ظاهر مشخصه ی خاصی می دهد. مانند یک کیست تخمدان معمولی نیست که سونوگرافی به ما یک کیست هشت یا نه سانتی ساده نشان دهد . یک تصویر خاصی دارد به اسم تخمدان های پلی کیستیک . یعنی کیست های ریزو کوچک در کنار هم هستند . اینها نیز در دختر های جوان زیاد دیده می شود . الان در حال بررسی است که آیا واقعاً اساس ژنتیک دارد ؟ آیا تغذیه مهم است ؟ آب وهوا مهم است ؟ به هرجهت اگر دختر خانم جوانی این علائم را داشته باشد ، همراه با اضافه ی وزن یک علامت خطر است . و اولین توصیه ای که به این دختر خانم های جوان می کنیم این است که اگر ده درصد هم وزن خود را زیر ایده آل بیاورند ، آمار نشان می دهد که نود یا نود و پنج درصد سیکل اینها به وضعیت طبیعی باز می گردد . یک درمان دیگر استفاده از قرص های ضد بارداری است. البته چون در این خصوص خانواده ها خیلی نگران هستند باز من تأکید می کنم که در تخمدان های پلی کیستیک، قرص های ضد بارداری به این مشکل تخمک گذاری خانم ها کمک می کند. اضافه وزنی که اینها دارند مربوط به قرص نیست بلکه مربوط به بیماری زمینه ای مشکل تخمدان است . متأسفانه حدود سی یا چهل درصد تخمدان های پلی کیستیک نابارور هستند . خانم های جوان یا مادران آنها وقتی قرص تجویز می شود نگران نا باروری هستند . توجه داشته باشند که قرص در این خانم ها ایجاد ناباروری نمی کند. بلکه خود بیماری زمینه ای تخمدان های پلی کیستیک به عللی که توجیه علمی دارد ریسک ناباروری را در این خانم ها زیاد می کند . پس اولین درمان با تخمدان های پلی کیستیک اگر خانمی اضافه وزن دارد باید آن را کاهش دهد . در صورتیکه با کاهش وزن هم مشکل تخمک گذاری حل نشد و باز هم سیکل ها نامرتب هستند ، قرص های ضد بارداری بسیار خوب است . هم روی هورمون ها اثرات خوب دارد و هم سیکل های ماهیانه را مرتب می کند .
سوال – لطفاً انواع کیست ها را شرح دهید . تقسیم بندی آنها از لحاظ درمان و یا نوع آن به چه صورتی است؟
پاسخ – تخمدان های پلی کیستیک نیز جزء کیست هایی است که هورمون ترشح می کند . هورمون مردانه و هورمون استروژن این خانم ها زیاد است . این خانم های جوان و یا مادران آنها نیز دیده اند که گاهی دکتر ها به این خانم دارویی به نام متفورمین تجویز می کنند . متفورمین دارویی است که ما به بیماران دیابتی می دهیم . ولی با علل علمی زیاد و تحقیقات نشان داده شده است که متفورمین برای تخمدان های پلی کیستیک بسیار داروی موثر و خوبی است . در سطح کبد این خانم ها اثر می گذارد و تولید و اثرات هورمون مردانه را در بافت های بدن کم می کند . هم پرمویی این افراد کاهش پیدا می کند ، هم به کاهش وزن آنها کمک می کند و هم روی هورمون های تخمدان اثر خوب دارد . در خیلی از جاهای دنیا امروزه اگر خانمی با تخمدان های پلی کیستیک به دلیل ناباروری به مراکز مراجعه می کنند ، همراه با داروهای ناباروری و یا حتی شش تا هشت هفته قبل از اقدام به تجویز این داروها به بیماران دارای تخمدان های پلی کیستیک داروی متفورمین نیز تجویز می کنند . برای اینکه مطالعات ثابت کرده که داروی متفورمین شانس باروری را در این خانم ها افزایش می دهد . از طرف دیگر خانم های جوان بدانند چون متفورمین هورمون نیست عارضه ای ندارد . تنها عارضه ای که این دارو دارد عوارض گوارشی است مانند تهوع ، استفراغ ، نفخ شکم وگاهی اسهال . متأسفانه آنقدر عوارض آن زیاد است که گاهی خانم ها نمی توانند تحمل کنند . تنها راه آن این است که ما به مریض می گوییم که با دوز و مقدار خیلی کم شروع کند و پلکانی دوز دارو را افزایش دهد تا بتواند عوارض آن را تحمل کند .
سوال – آیا این دارو را به تنهایی می توان برای کاهش پرمویی استفاده کرد؟
پاسخ – بله . ما به مریض دارو را می دهیم اما اصل بر این است که مریض رضایت داشته باشد. به عللی می گوید که من حاضر نیستم قرص ضد بارداری بخورم و یا گاهی خانم ها به قرص های ضد بارداری بسیار حساس هستند . علائم گوارشی می دهد و یا به علت مشکلی اصلاً استفاده ی آن دارو برای آنها ممنوع باشد . ما به این خانم ها تجویز می کنیم که فقط داروی متفورمین استفاده کنند.
سوال – در سنین غیر باروری و سنین یائسگی آیا باز هم امکان ابتلا به این نوع کیست ها است یا خیر؟
پاسخ – بله ولی در سنین بالا چون ریسک بدخیمی بیشتر است و به محض اینکه بخصوص یک خانمی بعد از سنین یائسگی با هر درد و یا علائمی مراجعه کرد و یا در سونوگرافی دیده شد مثلاً یک خانمی مشکل کیسه صفرا داشته و سونوگرافی شده تصادفاً یک کیست نیز در تخمدان نشان داده است ، الزاماً در این سنین ما باید اول بدخیمی ها را رد کنیم . اصلا ً برنامه و هدف ما این نیست که در خانم ها ایجاد نگرانی و تشویش کنیم . ولی خانم ها بدانند در بدخیمی های سیستم زنان متأسفانه بدترین آنها که اکثراً هم علائمی ندارد ، بدخیمی های تخمدان است . اکثراً وقتی مریض به دست پزشک می رسد در مراحل سه و چهار است . یعنی بیماری پیشرفته است برای اینکه مریض علائمی نداشته است . سرطان های رحم معمولاً با خونریزی ، ترشحات غیر طبیعی همراه است . دهانه ی رحم نیز به همین صورت است . اما سرطان های تخمدان اکثراً مریض علائمی ندارد و وقتی که به دست ما می رسد مراحل پیشرفته است . همانطور که گفتم بعد از سنین یائسگی هرگونه توده ی تخمدان خیلی برای ما اهمیت دارد . و با بررسی های دقیق سونوگرافی مشخص می شود . چون سونوگرافی های دقیق واقعاً برای تشخیص افتراقی خیلی می تواند به ما کمک کند . تست های خون است که امروزه خوشبختانه در ایران در اکثر آزمایشگاه ها وجود دارد که به اسم تومور مارکر است . یعنی ما با اندازه گیری این تومورمارکر ها و یا یک سونوگرافی و سی تی اسکن یا ام آر آی ما می توانیم پی ببریم که ماهیت این توده چیست . هرکدام از اینها که انجام شود ، سیتی و سونوگرافی های ترنس واژینال هم که امروزه انجام می شود خیلی می تواند کمک کند که ماهیت این کیست شناخته شود . در خانم های بعد از چهل و پنج سال این کیست ها برای ما خیلی مهم است . گاهی خانم ها می گویند که پزشک به ما گفته باید عمل جراحی کنیم . ما عقیده بر این داریم که خیلی از این کیست ها تا عمل جراحی نشوند نمی توانیم به مریض بگوییم که خوش خیم است یا بدخیم .
سوال – خانم هایی که در سنین باروری هستند و مبتلا به کیست شده اند آیا می توانند باردار شوند یا ابتدا باید کیست آنها درمان شود ؟
پاسخ – در خصوص کیست هایی که هورمونی بود ، گفتیم یا درمان انتظارانه و یا اینکه به آنها قرص های ضد بارداری می دهیم . یک سری از کیست ها خوش خیم هستند ولی متأسفانه ریسک ناباروری در این خانم ها بالا است. یک کیست هایی است که شنیده اید اصطلاحاً به آن کیست های شکولاتی می گویند . اسم علمی آن نی چاکلت کیست است . که بیماری اندومتریوز یا اندومتریوما است . خانم ها وقتی مبتلا هستند مشکلات عدیده ای دارند و علت آن را می پرسند . واقعاً علت اصلی این بیماری ناشناخته است . در برخی جاها مانند کشورهای غربی شیوع بالایی دارد و در برخی جاها مانند کشورهای شرق آسیا شیوع کمتری دارد . در خصوص آن خیلی تحقیق می کنند . درخصوص زمینه ی ژنتیک ، توارث ، تغذیه و آب و هوا در حال بررسی است که چرا این بیماری اتفاق می افتد . اصل علت آن این است که در خانم هایی که مبتلا به این بیماری هستند هم زمان با سیکل ماهیانه ، یک مقداری از خون پریود از طریق لوله های رحمی باز می گردد به شکم و لگن . در روی تخمدان، پشت لگن ، روده و در جاهای مختلف کاشته می شود . پس وقتی ما این کیست را برش می دهیم یک کیستی است که جنس آن از جنس خون ماهیانه است . یعنی یک خون قهوه ای تیره است . علاوه بر اینکه شیوع ناباروری در این خانم زیاد است دردهای لگنی مزمن دارند . دردهای زمان پریود خیلی شدید دارند و مشکل خیلی از این خانم ها اصلاً ناباروری نیست بلکه دردهای شدید لگنی است که اینها را آزار می دهد . متأسفانه این کیست ها از علل مهم ناباروری است . علت آن گفتم که واقعاً هنوز هم ناشناخته است . اما جالب است که بدانید الان خیلی روی تغذیه بررسی می کنند . می گویند در کشورهایی مانند چین، ژاپن و کره شیوع این بیماری کم است ولی وقتی افراد این کشورها مهاجرت می کنند و به کشورهای غربی مانند آمریکا و کانادا می روند میزان این بیماری در مهاجران این کشورها زیاد می شود . پس در نتیجه می گویند شاید تغذیه نقش مهمی دارد . جدیداً میزان اکسیداتیو استرس که درمان آن آنتی اکسیدان ها است مانند ویتامین c ویتامینD و ویتامین E اینها را در خون این خانم ها بررسی کرده اند و دیدند که میزان این اکسیداتیو استرس در این خانم ها تغییر دارد . پس می گویند احتمالاً تغذیه نقش مهمی را بازی می کند .
سوال – من در یک سال گذشته با درد پریودی شدید به دکتر مراجعه کردم گفتند تومور دارید با جراحی آن را برداشتند اما بعد از شش ماه دوباره تخمدان سمت چپ من همان کیست را تولید کرد . الان چون ازدواج کرده ام و قصد بارداری دارم می خواستم بدانم که چکار باید بکنم ؟
پاسخ – همانطور که این خانم اشاره کردند متأسفانه این کیست ها مربوط به سنین باروری است و ما خیلی نادر در خانم های تین ایج و نوجوان آندومتریوز می بینیم و یا در خانم های بعد از یائسگی . چون بر اثر پس گرد خون زمان پریود اتفاق می افتد . پس تا زمانی که یک خانم سیکل ماهیانه دارد مانند ایشان متأسفانه رسیک بازگشت این بیماری وجود دارد . درمان هایی که ما به این خانم ها می دهیم همانطور که اشاره کردند درمان هایی است که سیکل ماهیانه این خانم ها را متوقف کند . یعنی از بازگشت این خون به داخل لگن جلوگیری کند . این خانم اشاره نکردند که بیماری ایشان در چه مرحله ای بوده است . ما اندومتریوز استیج یک تا چهار داریم . استیج یک ، مرحله ی یک و دو ضایعات را از طریق جراحی که امروزه خوشبختانه در همه جای دنیا وجود دارد و در ایران نیز بسیار تکنیک پیشرفته ای است و همکاران مجربی داریم که این ضایعات را از طریق لاپاراسکوپ و بدون اینکه شکم مریض باز شود می سوزانیم و بر می داریم . در استیج سه و چهار متأسفانه ریسک ناباروری بالا است . برای ما سن بیمار خیلی مهم است . یعنی اگر خانم جوانی زیر سی و پنج سال باشد دارو به او می دهیم و یک مدت سعی می کنم که ضایعات مهار شود و بلافاصله بیمار برای بارداری اقدام کند . درصورتی که سن بیمار بالای سی و پنج و یا سی و هفت سال باشد آنقدر کتاب ها و مقالات نوشته اند ولی ما نمی دانیم ، واقعاً خود بیماری زمینه ای آندومتریوز کیفیت تخمک ها را بد می کند . حالا علت آن چیست ؟ خیلی از افراد بر روی ایمنی مریض کار می کنند . یعنی اگر من تخمک یک خانم آندومتریوز را به جنین شناس بدهم بایک تخمک خانمی که مشکل مربوط به شوهر او است و یا سن لگن دارد ، افتراق می دهد که کیفیت تخمک خانم آندو متریوز بدتر است . اگر خانمی بالای سی و پنج و سی و شش سال سن داشته باشد و آندومتریوز او مراحل سه و چهار باشد امروزه در تمامی مراکز دنیا توصیه می شود که مریض زودتر روی درمان های آی وی اف برود تا میزان باروری را بالا ببرد . یعنی درمان به سن و مرحله ی بیماری بستگی دارد . اینطور که این خانم ذکر کردند که دوباره عود کرده من حدس می زنم که بیماری ایشان مرحله ی سه یا چهار باشد . همانطور که گفتم ما در برخی موارد می بینیم که چند خواهر مبتلا هستند . پس شاید زمینه ی ژنتیک هم در این خانم ها نقشی دارد و ما تنها کاری که می کنیم می گوییم با مهار تخمک گذاری و مهار سیکل های ماهیانه ما از عود بیماری جلوگیری می کنیم . بهترین دارو هنوز هم می گویم اگر خانم ها نترسند قرص های ضد بارداری است . اگر مداوم بیمار قرص ضد بارداری بخورد جدار رحم نازک می شود و سیکل ماهیانه متوقف نمی شود . در صورتی که به عللی قرص جواب نداد و یا خانمی نتوانست تحمل کند بعد داروهای طبی دیگر تجویز می شود .
سوال – لطفاً در خصوص روغن زیتون توضیح بفرمایید.
پاسخ – در بین میوه های مختلفی که خداوند در اختیار ما قرار داده است هرکدام از آنها در سلامتی ما نقشی ایفا می کنند . و برخی از آنها را خداوند تبارک و تعالی در قرآن اسم برده است . یکی از آن میوه هایی که به آن قسم خورده شده زیتون است . علاوه بر انجیل به زیتون نیز اشاره شده است . امروزه علم تغذیه متوجه ارزش بسیار بالای زیتون و روغن زیتون شده است . اگر ما می توانستیم زیتون را همینطوری مصرف کنیم خیلی خوب بود . اما اشکال آن این است که مزه ی خیلی تلخی دارد و هم در تمام طول سال در اختیار نیست . برای همین یا آن را به شکل زیتون شور در می آورند و یا ازآن روغن می کشند و به دو شکل روغن بدون بو و روغن معمولی عرضه می کنند . برای اینکه روغن را بدون بو بکنند از زغال فعال و یا ترکیباتی که بتواند بوی روغن را به خود بگیرد استفاده می کنند . ما اصلاً توصیه ای برای مصرف روغن شور به مقدار زیاد نداریم . یعنی از دید تغذیه ضرر خوردن زیتون شور از نفع آن بیشتر است . فقط در مواقعی که به صورت تنفننی یکی دو عدد در غذای کسی برای جالب کردن و یا مزه دادن بگنجانند می توان تحمل کرد وگرنه ما اضافه تر ازآن را نمی پذیریم . درخصوص روغن زیتون باید اشاره کنم که در تغذیه گاهاً به آن روغن ضد سرطان گفته می شود . چون مواد آنتی اکسیدانی دارد که فوق العاده در جلوگیری از پیری و سرطانی شدن سلول مهم و موثر است . روغن آن حرارت بالایی را تحمل می کند و دیر خراب می شود و ویتامین E بسیار باارزشی را در خود دارد که به حفظ تراوت و شادابی بدن کمک می کند . پیشنهاد من این است که به اندازه ی یک قاشق روغن زیتون حداقل بعضی از روزهای هفته در غذای خود استفاده کنیم . بهترین توصیه این است که روی سالاد به همراه یک قاشق سرکه و آب لیمو ریخته شود و از آن سالاد تناول شود. امیدوارم سلامتی شما با مصرف غذاهای سالم و مغذی مانند روغن زیتون هر روی مستدام باشد .
سوال – من بیست و سه سال سن دارم در سن پانزده سالگی کیست تخمدان داشتم و عمل کردم . الان که ازدواج کردم جهت جلوگیری از بارداری قرص استفاده می کنم آیا مصرف این قرص ها منجر به ناباروری می شود یا خیر و دیگر اینکه آیا این قرص ها منجر به تولید کیست تخمدان می شود یا خیر؟
پاسخ –اصلاً نگران نباشند ایجاد ناباروری نمی کند . مطالعات ثابت کرده که خانم هایی که از قرص ضد بارداری استفاده می کنند شانس ایجاد کیست های تخمدان درآنها پایین تر است . ولی ما نمی دانیم که پاتولوژی در آن کیستی که در سن پانزده سالگی عمل کردند چه بوده است . شاید آن مشکل منجر به ناباروری ایشان شود ولی قرص های ضد بارداری اصلاً ریسک ناباروری را افزایش نمی دهد . خیلی از مریض از ما می پرسند که آیا این قرص ها در دراز مدت ایجاد سرطان می کند یا خیر ؟ این مسئله اصلاً ثابت نشده که ریسک سرطان را بالا ببرد . حتی در سرطان های رحم و تخمدان آمار نشان می دهد که خانم هایی که از قرص ضد بارداری استفاده کرده اند ریسک این سرطان ها پایین تر بوده است . اما در خانم هایی که تخمدان های پلی کیستیک دارند چون هورمون استروژن آنها بالا است . این یک هورمون زنانه است ، در این خانم ها متأسفانه ریسک برخی سرطان ها از جمله ریسک سرطان رحم ثابت شده که بالا تر است . امروزه در دنیا معتقد هستند که اگر خانمی مبتلا به تخمدان پلی کیستیک بود در همان سنین نوجوانی تا سنین بعد از یائسگی باید پیگیری شود . یعنی نباید بیمار رها شود . چون به علت همین مشکلات هورمونی ریسک سرطان رحم در این خانم ها بالاتر است . یعنی هر چند وقت یک بار باید رحم اینها بررسی شود . ریسک دیابت در این افراد بیشتر است . ریسک بیماری های قلبی و عروقی بیشتر است . ریسک سرطان پستان هنوز ثابت نشده است. چون یک وجه اشتراکی سرطان رحم و سرطان سینه دارد امروزه توصیه می کنند که از چهل سال به بعد حتماً سریال ماموگرافی و بررسی های غربالگری سینه در این خانم ها انجام شود .
سوال – من بیست و شش سال سن دارم و مبتلا به تخمدان پلی کیستیک هستم . یک سال است اقدام به بارداری کرده ام ولی موفق نشده ام . تخمدان سمت راست من هم دارای کیست سی و سه میلی متری است . با مصرف دارو نتیجه نگرفته ام . توصیه ی شما چیست ؟
پاسخ – همانطور که اشاره کردم در یک خانمی که تخمدان پلی کیستیک دارد وزن خانم ها خیلی مهم است . امروزه در دنیا معتقد هستند که مهم تر از وزن اندازه ی دور شکم است . یعنی خانم هایی که چاقی شکمی دارند این خطر ناباروری در تخمدان های پلی کیستیک در آنها بیشتر است . پس اولین اقدام در این خانم اگر چاق هستند باید لاغر شوند . در صورتی که وزن ایده آل شد ما متفورمین را تجویز می کنیم . اگر با متفورمین هم پریود ها مرتب نشد و این خانم باردار نشدند بعد به دنبال داروهای محرک تخمک گذاری می رویم .
سوال – من بیست و شش سال سن دارم و حدود یک سال و هفت ماه پیش مبتلا به کیست تخمدان آندومتریوز شدم . سمت راست هشت سانت و سمت راست شش سانت . با عمل لاپراسکوپی مشکل حل شد ولی بعد از سه ماه دوباره کیست ها بازگشت . مدت یک سال است که از قرص های ضد بارداری استفاده می کنم بعد از یک سال آزمایش انجام دادم که بالا بود . بعد برای من سونوگرافی داپلر نوشتند که خوش خیم بود و مشکلی نداشت . بعد از یک ماه دوباره آزمایش انجام دادم دوباره بالا بود . به من گفتند که الان موضوع کیست نیست بلکه شما مبتلا به سرطان تخمدان هستید و ممکن است مجبور شویم که هر دو تخمدان را خارج کنیم . از آنجاییکه من مجرد هستم خیلی نگران هستم می خواستم با شما مشورت کنم و من را راهنمایی کنید .
پاسخ – آندومتریوز یک سرطان خوش خیم است . یعنی حالت تهاجمی آن مانند سرطان است همه جا را درگیر می کند . تخمدان ، لوله های رحمی ، روده ، مثانه ، حتی خانم هایی که آندومتریوز پیشرفته دارند در اجابت مزاج مشکل دارند . خون در مثانه ی آنها است . ممکن است حتی لوله های هالب را گرفتار کند . همانطور که گفته اند تهاجم آن مانند سلول های سرطانی است ولی نوع پاتولوژی سلول خوش خیم است . برای همین هم یک تومور مارکر است که در خانم ها بالا می رود . درمان قطعی قطعی آندومتریوز بیرون آوردن تخمدان و رحم است . اما در خانم جوانی مانند شما ما یک چنین چیزی را پیشنهاد نمی کنیم . می گوییم که تاوقتی که زمان بارداری شما است با داروهای طبی مختلف سطح آن را مهار کنیم . همان قرصی که به شما داده اند داروی ایده آل است و هیچ اشکالی ندارد . دائم قرص را مصرف کنید تا اینها رشد نکنند . من احتمال دادم مرحله ی بیماری این خانم مرحله ی چهار است . یعنی ازدواج هم کردند باید سریع برای بارداری اقدام کنند .
سوال – من چهل و سه سال سن دارم و در تخمدان چپ خود یک کیست پنجاه میلی متری دارم . البته در ابتدا اندازه ی آن هفتاد میلی متر بود ولی الان بدون مصرف دارو پنجاه میلی متر شده است . آیا نیاز به مصرف دارو است یا خیر و یا اینکه خود آن در حال ازبین رفتن است .
پاسخ – ظاهر سونوگرافی کیست برای ما خیلی مهم است . یعنی ما برای هر نوع کیستی به مریض قرص ضد بارداری نمی دهیم . کیست هایی که با دارو و قرص از بین می روند معمولاً جدار نازک دارند . معمولاً دو طرفه هستند . مایع داخل آن شفاف است . که ما به مریض می گوییم چهار تا هشت هفته هیچ دارویی استفاده نکنید و با سونوگرافی مجدد از بین می رود و یا به مریض قرص ضد بارداری می دهیم . به هرجهت این تومور در حال کوچک شدن است ولی کیستی که بالای سی سانت باشد برای ما مهم است . من فقط به این خانم توصیه می کنم که تا وقتی که این کیست کامل از بین نرفته است رها نکنند . و دائماً از طریق سونوگرافی سایز کیست را مانیتور کنند .
سوال – آیا پاره شدن کیست های تخمدان منجر به ازدیاد این کیست ها می شود یا خیر؟
پاسخ – خیر . مگر اینکه کیست بدخیم باشد . در بدخیمی های چون معمولاً جدار ضخیم است خیلی نادر پاره می شود . ما پاره شدن را بیشتر در کیست های فیزیولوژیک و خوش خیم می بینیم . معمولاً هم به این صورت است که یک درد شدید ناگهانی می دهد . در عرض سه یا چهار ساعت آن درد کاهش پیدا کرده و سبک می شود و یک سونوگرافی نیز می تواند آن را نشان دهد . گاهی این کیست ها خون ریزی دهنده هستند . زمان پاره شدن این کیست ها حدود یک هفته بعد از تخمک گذاری است . ممکن است خون داخل شکم بریزد و با افت هموگلوبین ، سونوگرافی داخل شکم خون نشان می دهد . گاهی چون خون ریزی ادامه دارد مجبور می شویم که از طریق جراحی تداخل کنیم . که این را بیشتر در خانم هایی می بینیم که بخاطر اختلالات خونی ، مشکلات قلبی و عروقی داروهای ضد انعقادی مانند هپارین یا وارفارین استفاده می کنند . که این کیست های خون دهنده در این افراد دیده می شود .
سوال – من بیست و چهار سال سن دارم و از لحاظ وزنی نیز مناسب هستم . من همیشه کیست های تخمدان داشتم که با دارو برطرف می شد . دوماه پیش من مراجعه کردم بخاطر دردهای شدیدی که داشتم فهمیدم که عفونت شدید دارم و کیست هم دارم . قرار شد که من دو ماه قرص ضد بارداری مصرف کنم . ولی وقتی که یک ماه پیش برای چکاب رفتم این کیست های من بزرگتر شده بود و در تخمدان چپ من هم توده در توده بود . یک کیست سه سانتی و یک کیست شش سانتی بود . دکترها به من گفتند که من حتماً باید جراحی کنم . چند روز پیش جراحی کردم ولی بعد از عمل به من گفتند که مبتلا به آندومتریوز هستم و چسبندگی رحم هم دارم . به طوری مثانه ی من به رحم چسبیده که شکل مثانه عوض شده است . قرار شد تا یک مدت خیلی طولانی من بی وقفه قرص LD مصرف کنم به طوری که پریود نشوم یعنی بلافاصله بسته ی بعدی را شروع به خوردن کنم . می خواستم بپرسم این عفونتی که من داشتم و این چسبندگی که دارم و قرص هایی که باید بی وقفه بخورم ارتباط اینها با هم چیست و آیا اگر من یک مدت طولانی پریود نشوم خطر ندارد ؟
پاسخ – زمانی که ایشان توضیح می دادند من حدس زدم که چه بیماری دارند . بیماری آندومتریوز شما پیشرفته بوده و درمان آن نیز درمان های طبی متفاوتی است . بهترین روش استفاده از قرص های ضد بارداری به طور مداوم است که سیکل ماهیانه اتفاق نیفتد و این ضایعات دوباره رشد نکنند .
سوال – آیا خونریزی شدید در دوران پریود از علائم کیست تخمدان است ؟
پاسخ – خیر
سوال – تنبلی تخمدان چیست و آیا درمان قطعی دارد ؟
پاسخ – تنبلی تخمدان اگر تخمدان پلی کیستیک باشد بله ولی گاهی تنبلی تخمدان در خانم هایی است که زود یائسه می شوند . زیر سن چهل سالگی که متأسفانه درمان موفقیت آمیز ندارد و فیزیولوژی تخمدان این خانم ها این است که در سنین جوانی به سن یائسگی می رسند . می توان هورمون درمانی کرد ولی برای باروری درمان ندارد .
سوال – خوردن برخی مواد مانند جگر مرغ می تواند باعث کیست تخمدان شود ؟
پاسخ – از لحاظ علمی ثابت نشده است . الان ثابت شده که سیگار ریسک کیست های هورمونی تخمدان یا کیست های فیزیولوژی را افزایش می دهد . درخصوص مواد غذایی الان بر روی استرس های اکسیداتیو کار می کنند که اگر به نتیجه برسد می گویند آنتی اکسیدان ها از ایجاد برخی کیست های تخمدان مانند آنتومتریوز جلوگیری می کند .
سوال – آیا کیست تخمدان می تواند بر روی روند بارداری و نوع زایمان اثر منفی داشته باشد؟
پاسخ - روی نوع زایمان خیر ولی بر روی روند بارداری بله . کیست هایی که ریسک ناباروری را بالا می برد در درجه ی اول اندومتریوز است بخصوص مراحل سه و چهار . بعد هم تخمدان های پلی کیستیک هستند که با ناباروری ارتباط مستقیم دارند .
توصیه ی پایانی من این است که اگر خانم ها به سلامت خود بهتر برسند و مراقب باشند . سیکل های ماهیانه ، مرتب بودن ، نا مرتب بودن . علائم افزایش وزن ، هورمون های مردانه و دردهای لگنی ، خیلی از این مشکلات را ما می توانیم در مراحل اولیه تشخیص دهیم و فقط با توصیه های بهداشتی بدون درمان های طبی یک خانم درگیر عواقب بعدی این بیماری ها نشود .